Verander je gedachten en je verandert je presentatie

Sommige optredens vergeet je nooit. Zo stond ik laatst in een theater in Uitgeest. Ik was ongeveer 10 minuten bezig met mijn cabaretvoorstelling en het ging voor mijn gevoel best lekker. Dit zou wel eens een hele fijne avond kunnen worden. Ik dacht letterlijk: ‘ik ga hem rocken vanavond’.

Tot mijn aandacht ging naar iemand aan de zijkant op de tweede rij. Door het weinige zaallicht kon ik deze man nog net zien en waren de rijen daarachter donker. Hij keek onvriendelijk. Best wel boos eigenlijk. En meteen gingen mijn gedachten met mij aan de haal: “hij vindt mij helemaal niks”. Ik raakte erdoor van slag, verhoogde het tempo en nam minder rust. En zo werd de avond voor mij gehaast en minder leuk. 

Wat gebeurde er nu eigenlijk en wat had ik kunnen doen?

In de cognitieve gedragstherapie wordt gedrag vaak uitgelegd als een soort kettingreactie. Gebeurtenissen en de interpretaties hiervan leiden tot bepaalde gedachten en gevoelens, die op hun beurt weer de gedragingen van iemand bepalen. En dat heeft natuurlijk weer gevolgen voor de situatie waarin iemand zich op dat moment bevindt. We noemen dit het 6G-model.

Bij presenteren is dat bijvoorbeeld:
Gebeurtenis: Ik ben net begonnen met presenteren.
Gedachten: Ik denk niet dat het echt overkomt wat ik zeg.
Gevoelens: Ik voel me onzeker.
Gewaarwording (fysiek): Ik doe een stapje terug. Ik maak me kleiner. Ik ga sneller praten. Mijn energie zakt in. Mijn stemvolume gaat omlaag.
Gedrag: Ik raffel mijn presentatie af om er zo snel mogelijk vanaf te zijn. Ik sla zelfs een stukje over.
Gevolg: Mijn presentatie kwam niet over.

De gedachten die opkomen en die je gedrag en dus de situatie beïnvloeden, komen niet uit het niets. Het zijn vaak stemmetjes die we al jaren met ons meedragen en die zich bij stressvolle events, zoals presenteren, steeds weer laten horen. Iedereen heeft zo zijn eigen variant: “Mijn Engels zou veel beter moeten zijn”, “Ik heb eigenlijk niets interessants te vertellen”, “Mijn collega’s kunnen dit veel beter dan ik”. Maar uiteindelijk zijn het allemaal variaties op hetzelfde thema: ik ben niet goed genoeg.

Niet gek dat zulke negatieve gedachten over onszelf – ook wel belemmerende overtuigingen genoemd – effect hebben op ons gedrag. En zo self-fulfilling prophecies kunnen worden.

Hoe kun je hiermee omgaan? Het belangrijkste is dat de ketting doorbroken wordt. Dat kan op vele manieren. Voor sommigen is een andere voorbereiding genoeg. Anderen zweren bij visualisaties; een krachtige methode waarin je jouw prestatie als een daverend succes voorstelt. Menig NBA-er scoort er letterlijk beter door en ook voor presenteren is het een beproefd concept. Eerder deden we al de “gevoelsspiraal” uit de doeken, een mindfulness-achtige oefening waarin je door je gedachten en lichamelijke manifestaties te benoemen, deze toestaat en ze je minder in hun greep houden. En ook ademhalingsoefeningen zijn een krachtige remedie.

Of, je vervangt de zwakste schakel. Je ruilt de belemmerende overtuiging in voor een helpende gedachte. Denk aan topsporters die leren om zenuwen niet te framen als een obstakel, maar een noodzaak om beter te presteren. Dit ‘herprogrammeren’ kun je leren en is te trainen.

Ongetwijfeld heb jij volop van dit soort voorbeelden tijdens het presenteren. Werk voor jezelf eens een voorbeeld uit langs de 6 G’s. En kijk of je er een helpende gedachte tegenover kan zetten. Het zou een hele andere ketting opleveren.

Meer weten over hoe je goed met spreekspanning omgaat? Neem contact met ons op.

Geschreven door Maurits Koster