Een ongewenste schooltrend en wat sprekers daarvan kunnen leren
“Niemand hoeft doodop van de zenuwen het podium op,” zegt meester Jerry Knotter in het NRC-artikel van 2 mei 2025 over de opkomst van de eindfilm als alternatief voor de traditionele groep-acht-musical. Steeds meer basisscholen kiezen voor deze moderne benadering: naar schatting 1.500 van de 6.500 scholen in Nederland hebben inmiddels een afscheidsfilm in plaats van een musical.
Ik snap die ontwikkeling. Een film opnemen kost minder tijd, kinderen hoeven geen teksten uit hun hoofd te leren en het biedt ruimte voor ieder kind — ook wie verlegen is of niet wil zingen. Bovendien kunnen scènes opnieuw worden opgenomen tot het gewenste resultaat is bereikt.
Toch voelt het voor mij, als presentatietrainer en TED-talk coach, maar ook als moeder, alsof we met deze ontwikkeling iets wezenlijks verliezen. Het zegt iets over hoe we omgaan met zichtbaarheid, met spreken in het openbaar en met ongemak.
Mijn idee is dat een live podium iets biedt dat een film nooit volledig kan vervangen. Ik ben zelden zo blij en luid (!) geweest als bij de eindmusical van mijn kinderen. Tot tranen geroerd — niet alleen voor mijn eigen kinderen, maar voor ieder kind uit de klas. De ene overwint schaamte, de andere straalt aanstekelijk en nummer drie blijkt ineens de lachers op de hand te hebben.
En dan, met z’n allen het applaus in ontvangst nemen… Het is werkelijk een magisch moment en een waanzinnige afsluiting van acht jaar onderwijs.
Wat maakt een live uitvoering zo waardevol en welke lessen kunnen we daaruit trekken over spreken in het openbaar?
1. Kijk het ongemak goed voorbereid in de bek
Een live uitvoering is onontkoombaar. Het moet op dat moment gebeuren. Er is geen uitweg. Dat geeft stress. En dat is niet fijn. Als ouders en samenleving lijken we er steeds meer op gebrand onze kinderen te beschermen tegen ongemak. Alle obstakels weg te bezemen. Terwijl de blootstelling eraan en de overwinning ervan juist weerbaar maakt.
En zo treffen we ook in onze coachingspraktijk heel wat professionals die veel tijd en energie kwijt zijn aan het ontwijken van presentaties. De angst houdt ze in de wurggreep en is een rem op hun persoonlijke ontwikkeling.
Net zo goed dat kinderen er goed aan doen het ongemak in de bek te kijken en hun grenzen op te rekken door onder goede begeleiding het podium op te stappen, zo is de euforie groot bij mensen die zich niet meer laten beperken door angst en - met een goede voorbereiding - eindelijk weer een presentatie durven geven. En daarmee een stem weten te geven aan hun overtuiging, idee of standpunt.
2. “Er is geen perfectie, alleen leven”
Aldus Milan Kundera in De Ondragelijke Lichtheid van Bestaan. Oftewel, een film kan tot in de puntjes geregisseerd worden, maar juist in de onvolmaaktheid zit de echtheid. Op het podium gebeuren dingen die je niet kunt plannen: een vergeten zin, een onverwachte lach, een trilling in iemands stem. En juist dat maakt het spannend en memorabel.
Ook bij presentaties zijn we vaak geneigd perfectie na te streven waardoor we het verhaal dichttimmeren en uit het hoofd gaan leren. Maar daarmee verliest het spontaniteit. Zeker bij online presentaties horen we vaak: “heerlijk, kan ik m’n tekst naast m’n computer hangen en oplezen”. Dat is makkelijk, maar heeft z’n weerslag: het publiek ziet je script misschien niet, maar verliest ook oog voor wat je zegt.
Dus wees niet bang voor de imperfectie, daarin schuilt grote kracht.
3. Maak er een groepsprestatie van
De gedeelde spanning, culminerend in dat ene moment waarop het moet gebeuren, en de trots en opluchting achteraf, scheppen een band. Die verbindende werking neemt af wanneer je een musical opdeelt in losse draaimomenten.
Evenzo worden zakelijke presentaties vaak gezien en voorbereid als losse, individuele bijdragen. Eén collega ‘is hem’ en voelt zich genoodzaakt de klus in z’n eentje te klaren. En ook als je met meerdere collega’s presenteert, is er vaak weinig onderlinge afstemming. Doodzonde! In onze teamtrainingen blijkt telkens weer hoe waardevol het is om gebruik te maken van elkaars inzichten en feedback. Mooie bijvangst is dat die uitwisseling leidt tot een hechtere teamband.
Tot slot
Na mijn eigen groep-acht musical dacht ik nooit meer aan toneelspelen. Ik wilde nieuwslezer van het jeugdjournaal worden (note to self: nooit gelukt, nooit geprobeerd). Maar toen vriendinnen mij op mijn 18e aanmoedigden om mee te doen aan een toneelstuk, ging ik mee in hun enthousiasme. Die aanmoediging, dat vertrouwen, die overwinning — die waren en zijn goud waard.
Dus ja, de hang naar comfort en controle zijn begrijpelijk. Maar juist dat ongemakkelijke moment in de spotlight, die live interactie met publiek, daar ligt de waarde. Daar ontstaat groei, verbinding en herinnering.
Live geeft het leven uiteindelijk meer glans...
Home
+31 20 4204068
info@speaktoinspire.nl
